Teken
Wat zijn teken?
Teken zijn kleine, spinachtige parasieten. Ze hebben een gastheer, een mens, hond, kat of een ander dier, nodig om te kunnen overleven.
Een teek ziet er volgezogen uit als een erwt. Deze heeft verschillende kleuren, van crèmekleurig tot grijsachtig.
Wereldwijd zijn er ongeveer 870 verschillende tekensoorten bekend, die worden onderverdeeld in 2 families; de harde teken (Ixodidae) en de zachte teken (Argasidae). Verreweg de meeste tekensoorten behoren tot de groep van harde teken (ruim 650 soorten).
Teken zijn kleine, spinachtige parasieten. Ze hebben een gastheer, een mens, hond, kat of een ander dier, nodig om te kunnen overleven.
Een teek ziet er volgezogen uit als een erwt. Deze heeft verschillende kleuren, van crèmekleurig tot grijsachtig.
Wereldwijd zijn er ongeveer 870 verschillende tekensoorten bekend, die worden onderverdeeld in 2 families; de harde teken (Ixodidae) en de zachte teken (Argasidae). Verreweg de meeste tekensoorten behoren tot de groep van harde teken (ruim 650 soorten).
De levenscyclus van een teek bestaat .
De levenscyclus van een teek bestaat uit 4 stadia: ei, larve, nimfe en volwassen teek. Harde teken ondergaan tijdens hun ontwikkeling 2 vervellingen (van larve naar nimfe én van nimfe naar volwassen teek). Voor elke ontwikkelingsfase is een bloedmaaltijd nodig. Afhankelijk van hoeveelheid gastheren die de teek heeft (1,2 of 3 gastheren) kan een larve of nimfe òf van de gastheer vallen om op de grond te vervellen òf op de gastheer blijven om daar te vervellen. De paring tussen teken vindt meestal op de gastheer plaats, waarna het vrouwtje zich goed volzuigt met bloed. Uiteindelijk kan een volwassen vrouwtjes teek, volgezogen met bloed, wel een centimeter groot worden. Daarna laat ze zich vallen om eitjes te leggen, waarna ze dood gaat. De mannetjes kunnen langer op hun gastheer blijven.
De levenscyclus van een teek bestaat uit 4 stadia: ei, larve, nimfe en volwassen teek. Harde teken ondergaan tijdens hun ontwikkeling 2 vervellingen (van larve naar nimfe én van nimfe naar volwassen teek). Voor elke ontwikkelingsfase is een bloedmaaltijd nodig. Afhankelijk van hoeveelheid gastheren die de teek heeft (1,2 of 3 gastheren) kan een larve of nimfe òf van de gastheer vallen om op de grond te vervellen òf op de gastheer blijven om daar te vervellen. De paring tussen teken vindt meestal op de gastheer plaats, waarna het vrouwtje zich goed volzuigt met bloed. Uiteindelijk kan een volwassen vrouwtjes teek, volgezogen met bloed, wel een centimeter groot worden. Daarna laat ze zich vallen om eitjes te leggen, waarna ze dood gaat. De mannetjes kunnen langer op hun gastheer blijven.
Gastheren.
De meeste teken hebben in iedere fase een gastheer nodig om hun levenscyclus te voltooien. Na uit het ei te zijn gekomen of na een vervelling klimmen teken in lage gewassen, zoals struikgewas en hoog gras. Teken vallen niet uit bomen! Daar wachten ze op een geschikte gastheer. Een dier dat door een tekennest loopt kan opeens honderden kleine teken op zich hebben.
Larven en nimfen hechten zich voornamelijk vast aan de kleinere dieren, zoals muizen of vogels, terwijl volwassen teken grotere dieren, zoals egels en reeën, geschikter vinden. Steeds vaker belanden teken ook op mensen en honden. Dit komt omdat veel tekensoorten terrein winnen en zich over grote delen van ons land hebben verspreid. Ook trekken mensen met hun honden steeds vaker de natuur in. Dit heeft ertoe geleid dat het besmettingsrisico is toegenomen.
De meeste teken hebben in iedere fase een gastheer nodig om hun levenscyclus te voltooien. Na uit het ei te zijn gekomen of na een vervelling klimmen teken in lage gewassen, zoals struikgewas en hoog gras. Teken vallen niet uit bomen! Daar wachten ze op een geschikte gastheer. Een dier dat door een tekennest loopt kan opeens honderden kleine teken op zich hebben.
Larven en nimfen hechten zich voornamelijk vast aan de kleinere dieren, zoals muizen of vogels, terwijl volwassen teken grotere dieren, zoals egels en reeën, geschikter vinden. Steeds vaker belanden teken ook op mensen en honden. Dit komt omdat veel tekensoorten terrein winnen en zich over grote delen van ons land hebben verspreid. Ook trekken mensen met hun honden steeds vaker de natuur in. Dit heeft ertoe geleid dat het besmettingsrisico is toegenomen.
Welke teken komen er voor in Nederland?
In Nederland komen ongeveer 14 soorten teken voor. Harde- en zachte teken verschillen van elkaar qua bouw en levenswijze.
In Nederland zijn vooral drie "harde" tekensoorten van belang, omdat ze besmet kunnen zijn met verschillende bacteriën, virussen en parasieten die op mens en dier kunnen worden overgebracht. Deze soorten hebben 3 gastheren nodig om hun levenscyclus te voltooien.
In Nederland komen ongeveer 14 soorten teken voor. Harde- en zachte teken verschillen van elkaar qua bouw en levenswijze.
In Nederland zijn vooral drie "harde" tekensoorten van belang, omdat ze besmet kunnen zijn met verschillende bacteriën, virussen en parasieten die op mens en dier kunnen worden overgebracht. Deze soorten hebben 3 gastheren nodig om hun levenscyclus te voltooien.
Ixodes ricinus.
Deze teek komt het meeste voor in Nederland. Ze kunnen de ziekte van Lyme overbrengen op zowel mens als dier. De ziekt van Lyme wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdrorferi. De overdracht van de ziekte van Lyme vind pas plaats nadat de teek een tijdje bloed heeft gezogen. Het is dus belangrijk om de teek zo snel mogelijk te verwijderen.
Deze teek komt het meeste voor in Nederland. Ze kunnen de ziekte van Lyme overbrengen op zowel mens als dier. De ziekt van Lyme wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdrorferi. De overdracht van de ziekte van Lyme vind pas plaats nadat de teek een tijdje bloed heeft gezogen. Het is dus belangrijk om de teek zo snel mogelijk te verwijderen.
Ixodes hexagonus.
Dit is een teek die ook veel in Nederland voorkomt. De belangrijkste gastheer is de egel, maar hij kan ook op de hond voorkomen. Deze teek kan de bacterie Anaplasma phagocytophilum bij zich dragen. Deze teek kan bij de hond 'Tickborn fever' veroorzaken.
Dit is een teek die ook veel in Nederland voorkomt. De belangrijkste gastheer is de egel, maar hij kan ook op de hond voorkomen. Deze teek kan de bacterie Anaplasma phagocytophilum bij zich dragen. Deze teek kan bij de hond 'Tickborn fever' veroorzaken.
Dermacentor Reticulatus.
Deze teek kwam tot voorkort alleen voor in het Middellandse Zeegebied. Echter uit onderzoek is gebleken dat deze teek zich ook in Nederland heeft weten te vestigen.
Recent kregen 23 honden in Nederland de ziekte babesiose, waarvan er een aantal is bezweken. Geen van de honden bleek in het buitenland te zijn geweest. De honden moesten dus in Nederland zijn besmet. Naar aanleiding hiervan heeft de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht onderzoek gedaan. Hieruit bleek dat de Dermacentor teek zich nu ook permanent in Nederland heeft gevestigd en over een groot gebied verspreid is. Waarschijnlijk zijn de teken mee terug naar Nederland ‘gelift’ met honden die mee op vakantie waren geweest naar Zuid-Europese landen.
Dit betekent dat honden ook in Nederland risico lopen deze dodelijke ziekte te krijgen. De teek heeft een voorkeur voor braakliggende gebieden rondom steden. Rond steden worden veel honden uitgelaten en leven veel knaagdieren. Hierdoor zijn er genoeg gastheren beschikbaar. Door klimaatveranderingen, verstedelijking, het bouwen van buitenwijken en vakantiewoningen worden de leefomstandigheden van de Dermacentor teek in Nederland steeds beter.
Deze teek kan de parasiet Babesia canis overdragen op de hond. Deze kan de levensbedreigende ziekte Babesiosis veroorzaken.
Deze teek kwam tot voorkort alleen voor in het Middellandse Zeegebied. Echter uit onderzoek is gebleken dat deze teek zich ook in Nederland heeft weten te vestigen.
Recent kregen 23 honden in Nederland de ziekte babesiose, waarvan er een aantal is bezweken. Geen van de honden bleek in het buitenland te zijn geweest. De honden moesten dus in Nederland zijn besmet. Naar aanleiding hiervan heeft de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht onderzoek gedaan. Hieruit bleek dat de Dermacentor teek zich nu ook permanent in Nederland heeft gevestigd en over een groot gebied verspreid is. Waarschijnlijk zijn de teken mee terug naar Nederland ‘gelift’ met honden die mee op vakantie waren geweest naar Zuid-Europese landen.
Dit betekent dat honden ook in Nederland risico lopen deze dodelijke ziekte te krijgen. De teek heeft een voorkeur voor braakliggende gebieden rondom steden. Rond steden worden veel honden uitgelaten en leven veel knaagdieren. Hierdoor zijn er genoeg gastheren beschikbaar. Door klimaatveranderingen, verstedelijking, het bouwen van buitenwijken en vakantiewoningen worden de leefomstandigheden van de Dermacentor teek in Nederland steeds beter.
Deze teek kan de parasiet Babesia canis overdragen op de hond. Deze kan de levensbedreigende ziekte Babesiosis veroorzaken.
Rhipicephalus Sanguineus.
Deze teken komen nog niet in Nederland voor, maar zitten vooral in het Middellandse Zeegebied. Ze kunnen dus tijdens de vakantie opgelopen worden en vervolgens door de hond meegenomen worden naar Nederland. Tijdens warme zomers of een hond in huis als gastheer kunnen ze zich hier ook prima voortplanten. Omdat de Rhipicephalus sanguineus in verwarmde gebouwen kan overleven wordt deze teek regelmatig aangetroffen in ons land. Binnenshuis voltooit de teek de cyclus in 3 maanden. In tegenstelling tot de Ixodes ricinus, die allerlei gastheren kent, komt deze teek vrijwel alleen bij honden voor. Bij uitzondering echter ook op de mens. De Rhipicephalus teek kan verschillende ziekteverwekkers bij honden en mensen overbrengen, zoals de verwekkers van de ziekten Babesiose en Ehrlichia Canis bij de hond.
Deze teken komen nog niet in Nederland voor, maar zitten vooral in het Middellandse Zeegebied. Ze kunnen dus tijdens de vakantie opgelopen worden en vervolgens door de hond meegenomen worden naar Nederland. Tijdens warme zomers of een hond in huis als gastheer kunnen ze zich hier ook prima voortplanten. Omdat de Rhipicephalus sanguineus in verwarmde gebouwen kan overleven wordt deze teek regelmatig aangetroffen in ons land. Binnenshuis voltooit de teek de cyclus in 3 maanden. In tegenstelling tot de Ixodes ricinus, die allerlei gastheren kent, komt deze teek vrijwel alleen bij honden voor. Bij uitzondering echter ook op de mens. De Rhipicephalus teek kan verschillende ziekteverwekkers bij honden en mensen overbrengen, zoals de verwekkers van de ziekten Babesiose en Ehrlichia Canis bij de hond.
Het is belangrijk om op te letten voor teken omdat deze dragers kunnen zijn van verschillende ziekteverwekkers. Deze kunnen schadelijk zijn voor zowel mens en dier. Daarnaast kunnen tekenbeten leiden tot huidontstekingen en irritaties.
Tekenseizoen.
Larven, nimfen en volwassen teken zijn doorgaans actief van maart tot eind oktober, met een piek in het voorjaar en het najaar. Mens en dier lopen het hele tekenseizoen risico om te worden gebeten. In de winter zijn teken niet actief. Alle stadia kunnen de winter overleven. Teken houden van schaduw en vocht. Ze zijn gevoelig voor zonlicht en droogte.
Teken zijn het gehele jaar aanwezig, ook in de eigen tuin. Ze worden actief afhankelijk van de buitentemperatuur.
Larven, nimfen en volwassen teken zijn doorgaans actief van maart tot eind oktober, met een piek in het voorjaar en het najaar. Mens en dier lopen het hele tekenseizoen risico om te worden gebeten. In de winter zijn teken niet actief. Alle stadia kunnen de winter overleven. Teken houden van schaduw en vocht. Ze zijn gevoelig voor zonlicht en droogte.
Teken zijn het gehele jaar aanwezig, ook in de eigen tuin. Ze worden actief afhankelijk van de buitentemperatuur.
Hoe kom ik aan teken?
Teken komen overal voor en niet, in tegenstelling tot wat vaak nog wordt gedacht, alleen in bos- en natuurgebieden. Teken zijn ook te vinden in kust- en duingebieden, stadsparken en tuinen, dus ook uw eigen tuin!. De afgelopen jaren hebben teken veel terrein gewonnen en zijn nu over grote delen van ons land verspreid. Daarnaast zijn er tekensoorten, die oorspronkelijk niet in ons land voorkwamen, maar zich nu ook in ons land hebben weten te vestigen (Dermacentor teek).
Het succes van teken in Nederland heeft een aantal oorzaken:
Teken komen overal voor en niet, in tegenstelling tot wat vaak nog wordt gedacht, alleen in bos- en natuurgebieden. Teken zijn ook te vinden in kust- en duingebieden, stadsparken en tuinen, dus ook uw eigen tuin!. De afgelopen jaren hebben teken veel terrein gewonnen en zijn nu over grote delen van ons land verspreid. Daarnaast zijn er tekensoorten, die oorspronkelijk niet in ons land voorkwamen, maar zich nu ook in ons land hebben weten te vestigen (Dermacentor teek).
Het succes van teken in Nederland heeft een aantal oorzaken:
-Een toename van natuurgebieden en recreatiegebieden.
-Het met elkaar verbinden van natuurgebieden door bijvoorbeeld ecoducten. Hierdoor kunnen gastheren met aangehechte teken zich over grotere delen van het land verspreiden.
-Een toename van het aantal gastheren. De jacht op reeën is bijvoorbeeld aangescherpt. Het aantal reeën is hierdoor fors toegenomen. Ook de leefomstandigheden van knaagdieren zijn verbeterd.
-Klimaatveranderingen. Teken voelen zich in Nederland steeds meer thuis. Hierdoor is het mogelijk dat teken, die hier oorspronkelijk niet voorkwamen kunnen overleven.
-Een toename van recreatie. Honden die mee op vakantie gingen naar Zuid-Europese landen namen bijvoorbeeld de Dermacentor teek mee terug naar ons land. Deze teek heeft zich nu permanent weten te vestigen. Ook in ons land zelf trekken steeds meer mensen, al dan niet met de hond, erop uit. Hierdoor is de kans om door een teek te worden gebeten sterk toegenomen.
Hoe meer teken er in een gebied voorkomen, hoe groter het risico om te worden gebeten. Jaarlijks worden naar schatting 1 miljoen mensen gebeten door een teek. Honden worden zeer waarschijnlijk nog veel vaker gebeten.
Voorzorgsmaatregelen.
Gaat u met uw hond het bos in? Neem dan de volgende voorzorgsmaatregelen:
· Doe dichte schoenen aan en stop de broek in de schoenen of laarzen.
· Draag strak zittende kleding, vooral kleding die strak om polsen en nek zit.
· Kijk je zelf goed na, na zo’n wandeling (oksel, liezen, nek/haar, achter de oren).
· Kinderen lopen, door hun geringe lengte en manier van spelen in de natuur, meer risico om gebeten te worden. U kunt dit risico verkleinen door ze in ieder geval van een shirt met lange mouwen en een pet te voorzien.
· Kijk de hond ook goed na.
· Neem een tekenpincet of tekentang mee.
· Behandel de kleding vooraf met een speciale spray en behandel de hond met een goed tekenproduct.
· Blijf op de paden.
· Controleer uw lichaam systematisch op teken, wanneer u gebied bent geweest met een hoog besmettingsrisico.
Gaat u met uw hond het bos in? Neem dan de volgende voorzorgsmaatregelen:
· Doe dichte schoenen aan en stop de broek in de schoenen of laarzen.
· Draag strak zittende kleding, vooral kleding die strak om polsen en nek zit.
· Kijk je zelf goed na, na zo’n wandeling (oksel, liezen, nek/haar, achter de oren).
· Kinderen lopen, door hun geringe lengte en manier van spelen in de natuur, meer risico om gebeten te worden. U kunt dit risico verkleinen door ze in ieder geval van een shirt met lange mouwen en een pet te voorzien.
· Kijk de hond ook goed na.
· Neem een tekenpincet of tekentang mee.
· Behandel de kleding vooraf met een speciale spray en behandel de hond met een goed tekenproduct.
· Blijf op de paden.
· Controleer uw lichaam systematisch op teken, wanneer u gebied bent geweest met een hoog besmettingsrisico.
Voorkeursplekken mens.
Bij de mens voelen teken zich het meest comfortabel in de liezen, oksels, knieholten, achter de oren, nek/haar en op de buik. Bij kinderen worden teken vaak gevonden op het hoofd, in de hals, achter de oren en bij de haargrens.
Voorkeursplekken hond en kat.
1. rond en in de oren
2. op de kop en in de nek
3. tussen de tenen
4. in de oksels en liezen
5. rond de staart
Bij de mens voelen teken zich het meest comfortabel in de liezen, oksels, knieholten, achter de oren, nek/haar en op de buik. Bij kinderen worden teken vaak gevonden op het hoofd, in de hals, achter de oren en bij de haargrens.
Voorkeursplekken hond en kat.
1. rond en in de oren
2. op de kop en in de nek
3. tussen de tenen
4. in de oksels en liezen
5. rond de staart
Een teek! Wat moet ik doen?
Bent U of uw hond onverhoopt tóch gebeten door een teek, verwijder de teek dan zo snel mogelijk, het liefst met behulp van een tekentang of tekenpen (o.a. verkrijgbaar bij trimsalon, dierenspeciaalzaak, dierenarts en drogist, apotheek).
Pak de teek met de tekenpen zo dicht mogelijk op de huid vast en draai de teek voorzichtig uit de huid. Probeer de teek in zijn geheel (met kop en pootjes) uit de huid te verwijderen. Eventuele pootjes of stukjes kop die achter blijven laat u zitten. Deze verdwijnen vanzelf.
Probeer de teek nooit te verdoven of te verbranden. De teek zal schrikken, waardoor de kans op ziekte-overdracht wordt vergroot. Na verwijdering het wondje even goed ontsmetten met alcohol (70%) of jodium.
Noteer in uw agenda de datum waarop u een teek heeft verwijderd bij uzelf of uw hond en ook de plek waar u die verwijderd heeft!!
Indien uw hond bedekt is met heel veel kleine teken, kan het zijn dat uw hond in een tekennest (een broedplaats voor teken) heeft gezeten. Helaas zit er niks anders op dan ze allemaal te verwijderen met een tekentang.
Bent U of uw hond onverhoopt tóch gebeten door een teek, verwijder de teek dan zo snel mogelijk, het liefst met behulp van een tekentang of tekenpen (o.a. verkrijgbaar bij trimsalon, dierenspeciaalzaak, dierenarts en drogist, apotheek).
Pak de teek met de tekenpen zo dicht mogelijk op de huid vast en draai de teek voorzichtig uit de huid. Probeer de teek in zijn geheel (met kop en pootjes) uit de huid te verwijderen. Eventuele pootjes of stukjes kop die achter blijven laat u zitten. Deze verdwijnen vanzelf.
Probeer de teek nooit te verdoven of te verbranden. De teek zal schrikken, waardoor de kans op ziekte-overdracht wordt vergroot. Na verwijdering het wondje even goed ontsmetten met alcohol (70%) of jodium.
Noteer in uw agenda de datum waarop u een teek heeft verwijderd bij uzelf of uw hond en ook de plek waar u die verwijderd heeft!!
Indien uw hond bedekt is met heel veel kleine teken, kan het zijn dat uw hond in een tekennest (een broedplaats voor teken) heeft gezeten. Helaas zit er niks anders op dan ze allemaal te verwijderen met een tekentang.
Tekenbestrijding.
De meeste middelen die verkrijgbaar zijn bestrijdingsmiddelen. Voorzichtigheid is hierbij geboden. Sommige honden en mensen kunnen hier heftig op reageren!
Er zijn ook middelen verkrijgbaar die gebaseerd zijn op etherische oliën. Een voorbeeld hiervan is Eco-Spot. Wassen en zwemmen kunnen de werking van tekenmiddelen beïnvloeden!
Het is ook mogelijk om voor een wandeling uw hond in te spuiten met een oplossing van water met een paar druppels tea-tree olie. Dit spuit U dan bij voorkeur op de voorkeursplekken bij de hond, zie hierboven. Ook kunt U de tea-tree oplossing voor u zelf gebruiken. Eventueel ook op de kleding, maar pas op voor vlekken.
Voor de kat kunt u geen tea-trea olie gebruiken. Er zijn wel pipetten van Eco-Spot voor katten. Contoleer in ieder geval in het tekenseizoen één keer per dag uw kat op de aanwezigheid van teken. Let dan vooral op de voorkeursplekken van teken.
De meeste middelen die verkrijgbaar zijn bestrijdingsmiddelen. Voorzichtigheid is hierbij geboden. Sommige honden en mensen kunnen hier heftig op reageren!
Er zijn ook middelen verkrijgbaar die gebaseerd zijn op etherische oliën. Een voorbeeld hiervan is Eco-Spot. Wassen en zwemmen kunnen de werking van tekenmiddelen beïnvloeden!
Het is ook mogelijk om voor een wandeling uw hond in te spuiten met een oplossing van water met een paar druppels tea-tree olie. Dit spuit U dan bij voorkeur op de voorkeursplekken bij de hond, zie hierboven. Ook kunt U de tea-tree oplossing voor u zelf gebruiken. Eventueel ook op de kleding, maar pas op voor vlekken.
Voor de kat kunt u geen tea-trea olie gebruiken. Er zijn wel pipetten van Eco-Spot voor katten. Contoleer in ieder geval in het tekenseizoen één keer per dag uw kat op de aanwezigheid van teken. Let dan vooral op de voorkeursplekken van teken.
Voor meer informatie over bijvoorbeeld Lyme en de tekenverwachting en tekenmeldingen kijk op Tekenradar